کم شنوایی کودکان و دلایل به وجود آمدن آن

کم شنوایی در کودکان

توانایی شنوایی برای کودکان مهم است زیرا رشد مهارت های گفتاری و زبانی و آینده ی کودکان به شنیدن آنها وابسته است . در گذشته، از دست دادن شنوایی در کودکان اغلب تا 2 سالگی پنهان مانده و پس از آن با صحبت نکردن کودک تشخیص داده می شد . تحقیقات نشان داده است که تشخیص و مداخله برای از دست دادن شنوایی قبل از 6 ماهگی نتایج بسیار بهتری نسبت به تشخیص بعد از 6 ماهگی نشان داده است . به همین دلیل امروزه غربالگری شنوایی بدو تولد در بسیاری از کشورها به امری الزامی تبدیل شده است . تا در صورت وجود اختلالات شنوایی ، اقدامات لازم در سریع ترین زمان ممکن و کمترین سن انجام گیرد .

علل کم شنوایی در کودکان

چندین دلیل برای کاهش شنوایی در کودکان وجود دارد، چه مادرزادی و چه اکتسابی.

مهم است که والدین، پرستاران، پزشکان، معلمان و دیگران نشانه های افت شنوایی در کودکان را بدانند و به آنها توجه کنند، زیرا کم شنوائی  - به ویژه آن دسته ای که تشخیص داده نمی شود - می تواند موجب مشکلات عاطفی ، گفتاری و اثرات طولانی مدت شود.

افت شنوایی مادرزادی

افت شنوایی مادرزادی به این معنی است که نوزاد در هنگام تولد کم شنواست . علل مختلفی برای کاهش شنوایی مادرزادی وجود دارد، هر چند  همیشه به آسانی شناسایی نمی شوند. عوامل غیر ژنتیکی و ژنتیکی وجود دارند که ممکن است باعث کم شنوایی شوند.

عوامل غیر ژنتیکی که ممکن است سبب کاهش شنوایی مادرزادی شوند عبارتند از:

• عوارض حین زایمان : کمبود اکسیژن و یا نیاز به تعویض و یا انتقال خون به هر دلیلی.
• تولد زودرس : نوزادانی که وزن جنینی کمتر از 1 کیلو و 400 گرم داشته و یا به دلیل تولد زودرس نیاز به ماندن در دستگاه و بستری شدن در بخش مراقبت های ویژه ی نوزادان (NICU) دارند در معرض خطر بالای کم شنوایی هستند.
• اختلال مغزی یا اختلال سیستم عصبی
• استفاده از داروهای اتوکسیک توسط مادر در دوران بارداری: داروهای اتوکسیک معمولا غیرقانونی نیستند ( داروهایی مانند آنتی بیوتیک های مختلف و NSAIDS ها می توانند به طور بالقوه باعث آسیب به عصب شنوایی یا سایر ساختار شنوایی جنین شوند.)
• وجود عفونت در مادر باردار :  از جمله مواردی مانند توکسوپلاسموز ، ویروس سیتومگالوویروس ، هرپس و سرخک آلمانی.
• دیابت مادر.
• مصرف مواد مخدر یا الکل توسط مادر یا سیگار کشیدن در دوران بارداری.

علل ذکر شده ، عوامل غیر ژنتیکی هستند. با این حال، عوامل غیر ژنتیکی تنها حدود 25 درصد از افت شنوایی مادرزادی را تشکیل می دهند.

کارشناسان معتقدند که عوامل ژنتیکی ( به این معنی که کاهش شنوایی ارثی است )  باعث بیش از 50 درصد کم شنوایی های کودکان است ، چه در هنگام تولد بروز کند و چه بعد از آن در طول زندگی .

عوامل ژنتیکی که ممکن است سبب کاهش شنوایی مادرزادی شوند عبارتند از:

• کاهش شنوایی اتوزومی مغلوب - این شایع ترین نوع از کم شنوايی مادرزادی ژنتیکی است – که در حدود 70 درصد از موارد کم شنوایی ژنتیکی را تشکیل می دهد. این بدان معنی است که هیچ یک از والدین کم شنوایی ندارند، اما پدر و مادر ، هرکدام یک ژن کم شنوایی دارد که به کودک منتقل می شود . والدین معمولا هنگامی که فرزندشان با این نوع از افت شنوایی متولد می شوند ، شگفت زده می شوند، زیرا معمولا مردم حتی نمی دانند که ژن انتقال دهنده دارند.
• سندرم های ژنتیکی - شامل سندرم آشر، سندرم تریچر کولینز، سندرم واردنبرگ، سندرم داون ، سندرم کروزون و سندرم آلپورت است.

کاهش شنوایی اکتسابی

کودکان همچنین ممکن است دچار کاهش شنوایی اکتسابی شوند ، به این معنی که مشکل آنها پس از تولد و به دلایل غیر ژنتیکی اتفاق می افتد.
 علل گوناگون شامل موارد زیر است:

• پارگی پرده گوش
• اتوسکلروز یا بیماریهای پیشرونده مانند مینیر
• عفونت هایی شبیه مننژیت، سرخک، اوریون و یا سیاه سرفه
• مصرف داروهای اتوتوکسیک
• آسیب جدی به سر
• قرار گرفتن در معرض صداهای بلند ( باعث کاهش شنوایی ناشی از نویز می شود)
• اوتیت (عفونت گوش ) بدون درمان یا مکرر
• قرار گرفتن در معرض دود سیگار

کاهش شنوایی موقت در کودکان

75 درصد کودکان تا 3 سالگی دچار عفونت گوش میشوند . در این شرایط به دلیل تجمع مایع در پشت پرده ی گوش ، حرکت پرده ی گوش و استخوانچه های شنوایی با مشکل مواجه میشود و باعث کاهش شنوایی د رکودک میگردد که خوشبختانه پس از درمان به موقع عفونت و از بین رفتن مایع ، شنوایی به حالت طبیعی بر می گردد . اما باید توجه داشت که عدم درمان به موقع عفونت و یا عفونت های مکرر در کودک میتواند اثرات جدی و برگشت ناپذیر بر شنوایی و گفتار او بگذارد .

نشانه های کم شنوایی در کودکان 

** در صورتی که علائم ذکر شده را در کودک خود دیدید، سریعا به پزشک مراجعه نمایید تا در صورت وجود کم شنوایی، با تشخیص به موقع و اقدامات لازم از عوارض جدی آن پیشگیری شود .

• به نظر می رسد که فرزند شما برخی اوقات خوب می شنود و برخی اوقات دیگر پاسخ نمی دهد.
• کودک شما صدای تلویزیون را بیشتر از حد عادی می کند
• کودک اغلب از واژه " چی ؟ " استفاده می کند .
• هنگامی که با او صحبت می کنید یک گوش خود را جلوتر از گوش دیگر نگه می دارد.
• نمرات فرزند شما کاهش یافته و یا معلم او عنوان می کند که فرزندتان به درس گوش نداده و خوب پاسخ نمی دهد .
• به نظر میرسد فرزند شما بی توجه و حواس پرت است.
• کودک شما بلندتر از حالت عادی صحبت می کند .
• اگر هنگامی که با فرزندتان صحبت میکنید ، او با تمرکز و دقت بالا به شما نگاه میکند ممکن است از نشانه های بصری و لبخوانی برای فهم صحبت شما استفاده میکند . در این شرایط هنگامی که از پشت با فرزندتان صحبت میکنید و یا جلوی صورت خود را میگیرید ، او به خوبی متوجه صحبت ها نمی شود .

** متخصصان شنوایی می توانند آزمون های شنوایی رفتاری را حتی برای کودکان بسیار کوچک (6 ماهه و کمتر ) انجام دهند و پس از انجام تست های تکمیلی ، در صورت تایید مشکل شنوایی ، انجام هرچه سریع تر اقدامات توصیه شده از طرف متخصص شنوایی الزامی است .

** با صلاحدید متخصص شنوایی و با توجه به میزان و نوع افت شنوایی کودک ، سمعک یا کاشت حلزون و کمک ابزارهای شنوایی در کنار درمان های توانبخشی تربیت شنوایی و گفتاردرمانی برای کودک انجام می شود .

** توجه داشته باشید که عدم درمان به موقع ،  موجب مشکلات گفتاری، زبانی ، اجتماعی ، تحصیلی ، عاطفی و .... در کودک می شود .

آیا کودک شما:

بدو تولد تا 4 ماهگی:

1. آیا با صدای بلند آشفته یا بیدار می شود؟
2. با صدای آشنا آرام می گیرد؟
3. به صدای شما پاسخ می دهد (لبخند بزند)؟

4 تا 9 ماهگی:

1. چشم ها را به سمت منبع صداهای آشنا بر می گرداند؟
2. هنگامی که به او سخن می گویید لبخند می زند؟
3. به اسباب بازی های صدادار مانند جغجغه توجه می کند؟
4. برای نیازهای مختلف گریه های متفاوتی دارد؟
5. غان و قون می کند؟

9 تا 15 ماهگی:

1. غان و قون می کند؟
2. با نامیدن او پاسخ نشان می دهد؟
3. به تغییرات در تن صدای شما پاسخ می دهد؟
4. ما-ما یا دا-دا می گوید؟
5. درخواست های ساده را درک می کند؟
6. برخی از اصوات شما را تکرار کنید؟
7. از صدای خودش برای جلب توجه شما استفاده می کند؟

15 تا 24 ماهگی:

1. به اشیاء آشنا زمانی که نام آن ها را می گویید اشاره می کند؟
2. به داستان، آواز و موسیقی گوش می دهد؟
3. دستورات ساده را اجرا می کند؟
4. از کلمات مختلفی استفاده می کند؟
5. به قسمت های مختلف بدن زمانی که از او خواسته می شود اشاره می کند؟
6. نام اشیاء اطراف خود را می گوید؟
7. دو یا چند کلمه را کنار هم قرار می دهد؟

شما باید بسیاری از رفتارهای ذکر شده را مشاهده کنید. در غیر این صورت، برای ارزیابی شنوایی کودک خود به یک کلینیک ارزیابی شنوایی مراجعه فرمایید.

چک لیست شنوایی کودکان پیش دبستانی و بزرگ تر

آیا کودک شما:

1. صدای تلویزیون را بیش از حد بلند می کند؟
2. به سوالات شما به درستی پاسخ نمی دهد؟
3. وقتی او را صدا می زنید پاسخ نمی دهد؟
4. آیا مشکلات گفتار یا تاخیر در گفتار و زبان دارد؟
5. آیا مشکلات تحصیلی دارد؟
6. آیا از گوش درد و یا سر و صدا در سر و گوش ها شکایت دارد؟
7. آیا صحبت های دیگران را به خوبی درک نمی کند؟
8. آیا به نظر می رسد که نسبت به دیگر کودکان هم سن وسال خود متفاوت صحبت می کند؟

مشاهده ی این علائم لزوما به معنی مشکل شنوایی در کودک شما نیست ولی این کودکان حتما بایستی از لحاظ سلامت دستگاه شنوایی توسط یک شنوایی شناس مورد ارزیابی قرار گیرند.

برای سنجش شنوایی کودکان و نوزادان خود به کلینیک شنوایی سنجی و سمعک نیک آوا مراجعه کنید.